تقریبا تمامی رستوران ها برند ها و فروشگاه های مختلفی که در سطح کشور ها به صورت زنجیره ای فعالیت می کنند، مشمول قرارداد فرانشیز هستند. این قرارداد یک مدل تجاری است که طبق آن امتیاز و امکان بهره برداری و عرضه علامت تجاری، محصول و شیوه تجارت از سوی دارنده اصلی یا امتیاز دهنده، در مقابل مالی یا نسبتی سود به طرف دیگر یعنی امتیاز گیرنده، برای مدت زمانی مشخص منتقل می شود. همچنین به عنوان یکی از مهم ترین روش های انتقافل تنکنولوژی مورد توجه کشور های در حال توسعه قراردارد.

تاریخچه قرارداد فرانشیز

این قرارداد حداقل به سال ۱۸۵۰ برمی‌گردد. در این سال، آقای ایساک سینجر که شکل جدید و پیشرفته ای را از چرخ خیاطی اختراع کرده بود، تصمیم داشت که پخش و فروش محصولات خود را افزایش دهد. اگرچه در این کار موفق نشد اما قراردادهای او با امتیاز گیرندگانش نخستین قرارداد فرانشیز بوده است.

در خصوص این قرارداد در دوره معاصر، رستوران‌های غذای آماده و به خصوص مک دونالد آمریکایی، موفق عمل کرده‌اند. در قوانین ایران، تعریفی از قرارداد فرانشیز ارائه نشده است و به نظر می‌رسد مشمول ماده ۱۰ قانون مدنی است. در این صورت مطابق قواعد عمومی قراردادهای ایران، قرارداد فرانشیز عقدی لازم، رضایی، غیر معین مستمر و معوض است و شروط تعهدآور این قرارداد فقط در چهارچوب قراردادی منعقده بین طرفین الزام آور خواهد بود و در صورت عدم پیش بینی در قرارداد، تنها یک تعهد اخلاقی صرف باقی می‌ماند.

اقسام قرارداد فرانشیز چیست؟

 قرارداد اعطای نمایندگی (فرانشیز) از حیث ماهیت به اقسام گوناگونی تقسیم می شود که از جمله آنها می‌توان به فرانشیز تولیدی، توزیعی و خدماتی اشاره کرد.

قرارداد فرانشیز تولیدی

در قرارداد فرانشیز تولیدی، فرانشیزدهنده به فرانشیزگیرنده، دانش فنی و تکنولوژی لازم برای تولید یک محصول خاص را که بعداً تحت نام و علامت تجاری او به فروش خواهد رسید، اعطا می کند.

بسیاری از شرکت های چندمیلتی که از یک یا چند علامت تجاری معروف برخوردار هستند و هزینه های مربوط به تولید کالا، در کشوری که در آن مستقر هستند بالا است، از این قالب خاص قراردادی استفاده می‌کنند تا محصولات خود را در کشورهایی که هزینه های کمتری برای آنها در پی دارد، تولید کنند.

قرارداد فرانشیز توزیعی:

در مورد قرارداد فرانشیز توزیعی باید گفت که در این قراردادها، فرانشیزگیرنده مطابق الزامات یک سیستم توزیعی، به توزیع و فروش محصولاتی می پردازد که ممکن است توسط فرانشیزدهنده تولید شده باشد که از آن به فرانشیز تولیدی – توزیعی یاد می شود.

قرارداد فرانشیز خدماتی:

در نهایت به موجب قرارداد فرانشیز خدماتی، فرانشیزگیرنده حق ارایه خدماتی تحت نشان های تجاری امتیازدهنده را به دست می آورد. برای مثال مراکز تعویض روغن خودرو یا شستشوی اقلام خانگی و خدماتی نظیر هتلداری و رستوران ها، از این دست فرانشیزها قلمداد می شود.

طرفین قرارداد فرانچایز چه کسانی هستند؟

فرانشیزدهنده (امتیازدهنده)

فرانشیز دهنده (فرانچایزر) همان برند یا اصطلاحاً کمپانی مادر است که نام تجاری و حتی اطلاعات فنی خود را برای مدتی معین در اختیار طرف مقابل قرار می‌دهد. به‌عبارت‌دیگر، کمپانی مادر مالک مدل کسب‌وکار موجود، علائم تجاری، و حقوق مالکیت معنوی است که توسط قرارداد فرانچایز، حقوق و حمایت لازم را به امتیازگیرنده (شعبه دار) ارائه می‌دهد.

فرانشیز گیرنده (امتیازگیرنده)

امتیازگیرنده از کمپانی مادر، طی انعقاد قرارداد فرانچایز این امتیاز را به دست می‌آورد که با نام و نشان تجاری آن شرکت، کار کرده و کسب‌وکارش را راه‌اندازی کند. در عرف به فرانشیز گیرنده، شعبه دار نیز گفته می‌شود.

قرارداد فرانشیز از چه بندها و مفادی تشکیل می‌شود؟

قرارداد فرانچایز به‌عنوان یک توافق‌نامه حقوقی کامل، از چندین ماده تشکیل می‌شود که به‌طورکلی به این شکل است:

   -مشخصات طرفین (فرانشیز دهنده و فرانشیز گیرنده)

   -موضوع قرارداد

   -مدت قرارداد

   -تعهدات طرفین

 -مبلغ قرارداد که شامل تعهدات و شرایط مالی مورد قبول طرفین است.

   -تعیین محدوده جغرافیایی

   -حقوق مالکیت معنوی نظیر رعایت حق نام تجاری

   -شرط عدم رقابت برای جلوگیری از انتقالات اطلاعات برند به رقبا

   -شرایط و نحوه حل‌وفصل اختلافات طرفین که شامل مراجعه به داوری، مذاکره، یا طرح دعوا در محاکم دادگستری است.

-قوانین و مقررات محلی قرارداد: باید مشخص شود که قوانین و مقررات کدام کشور یا منطقه بر قرارداد اعمال شده و چگونه تفسیر می‌شود. این موضوع در فرنچایزهای بین‌المللی اهمیت بالایی دارد.

مهم ترین نکات حقوقی قرارداد فرانشیز

-تهعدات فرانشیز دهنده را به درستی بنویسید. فرانشیز دهنده مسئول است که مدل کسب‌وکار موفق خود را به‌دقت به شعبه دار ارائه داده و ضمناً نحوه عملکرد آن را آموزش دهد. همچنین حقوق مالکیت معنوی از جمله حق نام تجاری و علائم تجاری خود را و  پشتیبانی فنی و تجاری مناسب را به طرف مقابل ارائه کند.

-از نوشتن تعهدات فرانشیز گیرنده غافل نشوید؛ این طرف از قراردادهای فرانچایز موظف است که هزینه‌های مرتبط با قرارداد فرانشیز، از جمله حق فرانشیز و هزینه‌های جانبی را پرداخت کند. اطلاعات تجاری و فرایندهای محرمانه را حفظ کرده و از انتشار آنها به اشخاص غیرمجاز به‌ویژه رقبا جلوگیری کند و... و.

 این موارد با مذاکرات طرفین قابل‌افزایش یا کاهش هستند.         

           . -موارد فسخ قرارداد را تعیین کنید

فائزه مجردیان-خبرنگار تحریریه جوان قدس